Χαρά Κουλοπούλου: "Η συνειδητοποίηση της αξίας των παραμυθιών απαιτεί κριτική σκέψη, αθώο μυαλό και ανοιχτή καρδιά"

Η συγγραφέας και εκπαιδευτικός Χαρά Κουλοπούλου διεισδύει στον μαγικό κόσμο της διαφορετικότητας και του αυτισμού με τη βοήθεια ενός μικρού αληθινού πρωταγωνιστή -στην after Easter αναγνωστική περίοδο του Fairytales- που παλεύει με τους δικούς του εχθρούς, ως άλλος σούπερμαν, σφίγγοντας τις μπουνίτσες του, ξεπερνώντας παράλληλα και τον ίδιο του τον εαυτό! Αποκλειστική συνέντευξη της συγγραφέα και εκπαιδευτικού Χαράς Κουλοπούλου στο Fairytales και τον δημοσιογράφο Νίκο Κολίτση.

Με ποιον τρόπο πολεμάει ο Σταύρος και ο κάθε αντίστοιχος Σταύρος τους κακούς: τον φόβο, τον πόνο, την ανυπομονησία και τον πιο κακό απ’ όλους, τον αρχηγό τους τον θυμό;

Τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την κοινωνική τους αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Τα συναισθήματα που βιώνουν διαφέρουν σε ένταση, ποιότητα και διάρκεια από τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Συνήθως τα αρνητικά συναισθήματα, ιδιαίτερα αυτά του άγχους και του θυμού, βιώνονται έντονα και εκφράζονται με μη αποδεκτό κοινωνικά τρόπο. Από μικρή ηλικία γίνεται προσπάθεια να δοθούν στα παιδιά εργαλεία, ώστε να μάθουν αρχικά να αναγνωρίζουν και έπειτα να κατανοούν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τα δικά τους αλλά και των άλλων. 

Οι τεχνικές αφορούν κοινωνικές ιστορίες, οπτικά βοηθήματα, παιχνίδια ρόλων, χρήση «θερμομέτρων» συναισθημάτων, παροχή μιας σειράς λύσεων στην εκάστοτε προβληματική κατάσταση που προκαλεί αρνητικά συναισθήματα και δημιουργία προσωπικού προγράμματος για τη διαχείριση του συναισθήματος.

Ο Σταύρος, ύστερα από πολλές μάχες και πολλή προσπάθεια, με τη βοήθεια της οικογένειάς του, των δασκάλων του και των εξειδικευμένων επαγγελματιών που τον υποστηρίζουν, έμαθε να αξιοποιεί οπτικά βοηθήματα και εναλλακτικές λύσεις για τις στρεσογόνες γι’ αυτόν καταστάσεις (για παράδειγμα, αν δεν έχει στο κυλικείο το αγαπημένο του κολατσιό, υπάρχουν άλλα τρία ή τέσσερα στη λίστα του ως εναλλακτικές) και σταδιακά να παίρνει χώρο και χρόνο για να αντιμετωπίσει όσα βιώνει. Προσπαθεί να αναλύει στον εαυτό του την «προβληματική» κατάσταση, τις επιλογές που έχει, να εκφράζεται πιο ήπια και χωρίς να επηρεάζει τους άλλους γύρω του και να κάνει κάποιες στερεοτυπικές κινήσεις/ρουτίνες που τον βοηθούν να νιώσει ασφάλεια και του δίνουν χρόνο να επεξεργαστεί το συναίσθημά του (όπως αναφέρεται και στο παραμύθι, να περπατήσει, για παράδειγμα, πάνω στις γραμμές του γηπέδου μπάσκετ).

 Η ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΣΟΥΠΕΡ ΗΡΩΑ

Συγγραφέας: Χαρά Κουλοπούλου Εικονογράφος: Βιβή Μαρκάτου Σειρά: Παιδική Λογοτεχνία ISBN: 978-960-625-045-3 Σελίδες: 40

Τιμή: 10.00 €

Πώς αντέδρασε ο ίδιος ο μικρός Σταύρος, όταν έμαθε ότι η ιστορία του θα γίνει βιβλίο και πώς όταν το κράτησε στα χέρια του (αυτός αλλά και η οικογένειά του);

Όταν το έμαθε, ξαφνιάστηκε και χάρηκε πολύ! Όταν πήρε το παραμύθι πρώτη φορά στα χέρια του, το κοιτούσε για ώρα με ενθουσιασμό και παρατηρούσε το σκίτσο του ήρωα επισημαίνοντας ότι όντως του μοιάζει. Ένιωθε περήφανος και το έλεγε παντού! 

Οι γονείς του συγκινήθηκαν, χάρηκαν πολύ που είδαν την ιστορία του Σταύρου σε βιβλίο, ενώ ο μικρότερος αδερφός του "ζήλεψε" και ήθελε και ο ίδιος το δικό του βιβλίο!

Επειδή λατρεύουμε τους σούπερ ήρωες, ποιος είναι ο αγαπημένος δικός του σούπερ ήρωας; Aντίστοιχα ποιος ήταν ο δικός σας, ως παιδί και ποιος είναι σήμερα και γιατί (εκτός από τον «Σταύρο» φυσικά!);

Ο Σταύρος, πιο μικρός, λάτρευε τους Πιτζαμοήρωες! Εγώ δε θυμάμαι να λάτρευα κάποιον σούπερ ήρωα. Ίσως ξεχώριζα, όμως, τον Σούπερμαν, που μπορούσε να πετάξει, που μεταμορφωνόταν από απλός άνθρωπος σε κάποιον με υπερδυνάμεις και προσπαθούσε να προστατέψει τους γύρω του. Ως σούπερμαν είδα και τον Σταύρο που πάλευε με τους δικούς του εχθρούς σφίγγοντας τις μπουνίτσες του και κανείς δεν καταλάβαινε ότι αυτό το μικρό παιδί έχει να αντιμετωπίσει τόσα και να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό.

Ως παιδαγωγός στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με ειδίκευση στην ειδική αγωγή, γιατί εκτιμάτε ότι έχουμε μάθει να βλέπουμε τα παιδιά επιφανειακά, ως γονείς, ως εκπαιδευτικοί και ως ενήλικες γενικότερα και ποιος διακρίνετε ότι είναι ο βαθμός αποδοχής του διαφορετικού στο πέρασμα των χρόνων;

Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει η έλλειψη γνώσης και ευαισθητοποίησης, με αποτέλεσμα να βγάζουμε εύκολα και λανθασμένα συμπεράσματα. Βλέπουμε μια συμπεριφορά και βιαζόμαστε να τη χαρακτηρίσουμε και να υποδείξουμε το λάθος και τη συνέπειά της. Το να εμβαθύνουμε, να αναζητήσουμε την αιτία απαιτεί κόπο, επιμονή, υπομονή, θέληση και πραγματικό ενδιαφέρον. Άλλωστε, όταν γίνεται λόγος για μια ανθρώπινη συμπεριφορά, δε γίνεται να σκεφτόμαστε μονοδιάστατα ούτε μέσα από τα δικά μας μάτια. Υπάρχει ένα πολυεπίπεδο σχήμα που την τροφοδοτεί, ιδιαίτερα στην περίπτωση των παιδιών.

Στο πέρασμα των χρόνων η γνώση και η ευαισθητοποίηση αυξάνονται. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα κατοχύρωσης δικαιωμάτων, προγράμματα και δράσεις ενημέρωσης και συμπερίληψης. Έχουμε, όμως, έναν δύσκολο δρόμο ακόμα να διανύσουμε.

Διαφήμιση

Sofianna Paidousi (Σοφιάννα Παϊδούση)

                            Kid 's book author

Ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού, λιγότερο ή περισσότερο λειτουργικό και χαρισματικό, μπορεί να γίνει αποδεκτό, όντας διαφορετικό, από τον μικρόκοσμο των παιδιών του περιβάλλοντός του, εντός κι εκτός σχολείου αλλά και από τους ενήλικες με τα στερεότυπα που τους διακατέχουν;

Από σχολείο σε σχολείο και από περιοχή σε περιοχή υπάρχουν διαφορές. Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει, όμως, είναι ότι τα παιδιά που έχουν ενημερωθεί για την αιτία της όποιας συμπεριφοράς και τις ανάγκες που μπορεί να διαφοροποιούνται σε ένα παιδί, το έχουν αγκαλιάσει και δρουν επικουρικά και στο έργο των δασκάλων. Τα παιδιά δεν έχουν προκαταλήψεις. Βλέπουν κάτι διαφορετικό από αυτό που έχουν συνηθίσει και εκφράζονται αυθόρμητα, γιατί δεν το καταλαβαίνουν. Όταν τους μιλήσεις και τους εξηγήσεις, όταν τους γνωρίσεις πραγματικά έναν συμμαθητή τους που μπορεί να διαφέρει, τότε μπορεί να εκπλαγείς με την κατανόηση και την αγάπη που δείχνουν. 

Με τους γονείς είναι πιο δύσκολο, γιατί υπάρχουν ήδη παγιωμένες αντιλήψεις σχετικά με το διαφορετικό. Η άγνοια δημιουργεί, κυρίως, προκαταλήψεις. Το λυπηρό είναι ότι επηρεάζουν και τα παιδιά τους, ενώ απομονώνουν και στοχοποιούν όχι μόνο τα παιδιά μη τυπικής ανάπτυξης αλλά και τους γονείς τους. Απαιτείται συστηματική προσπάθεια και εφαρμογή προγράμματος ενημέρωσης και συμβουλευτικής για να καταφέρουν να άρουν τις προκαταλήψεις και να ενισχυθεί η ενσυναίσθησή τους. 

Κατάγεστε από τη Θουρία της Μεσσηνίας. Ποια είναι η πραγματικότητα για ένα παιδί στο φάσμα του αυτισμού, εκπαιδευτική και μη, εντός κι εκτός σχολείου, σε μία πόλη της περιφέρειας, που καθορίζει την καθημερινότητά του και πώς αυτή διαφοροποιείται συγκριτικά με την Αθήνα, για παράδειγμα ή το εξωτερικό; 

Σίγουρα σε ένα πιο μικρό μέρος, μια πιο κλειστή κοινωνία, όπως το χωριό μου, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα είναι πιο έντονα σε σχέση με ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Η κοινωνική απομόνωση μιας οικογένειας με παιδί μη τυπικής ανάπτυξης, ο στιγματισμός, οι χαμηλές προσδοκίες προς τις δυνατότητες του παιδιού, οι μειωμένες ευκαιρίες για κοινωνική ένταξη, η έλλειψη ενσυναίσθησης, είναι φαινόμενα που απαντώνται με μεγαλύτερη συχνότητα. Η μη εξοικείωση με νευροδιαφορετικά άτομα, η έλλειψη γνώσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η απουσία επαρκών δράσεων και προγραμμάτων, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ύπαρξη και διαιώνιση τέτοιων αντιλήψεων και φιλοσοφίας. 

Στο εξωτερικό, η κοινωνία είναι πιο ώριμη σε θέματα αποδοχής του διαφορετικού. Υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο υπηρεσιών, υποστήριξη από το κράτος, ποικίλες δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και προγράμματα τόσο σε σχολικό όσο και σε εργασιακό επίπεδο για την κοινωνική ένταξη ενός νευροδιαφορετικού ατόμου. Είναι σημαντικό, όμως, να τονίσουμε ότι γίνονται ολοένα και περισσότερες προσπάθειες και στη χώρα μας από δομές, φορείς, συλλόγους και επαγγελματίες του χώρου, ώστε να αρθούν τα εμπόδια που υπάρχουν και να αγκαλιαστεί το διαφορετικό.

Συνεχίζουν τα παιδιά της σημερινής εποχής να «κοιμούνται με παραμύθια» και οι ενήλικες να «ξυπνάνε με αυτά» ή όχι και γιατί;

Τα παιδιά της σημερινής εποχής ζούνε σε έναν ψηφιακό κόσμο και αναπόφευκτα επηρεάζονται από αυτόν. Το βιβλίο προσπαθεί να ανταγωνιστεί τη γρήγορη εικόνα, τα χρώματα, την αλληλεπίδραση των σύγχρονων μέσων. Ένα παιδί μπορεί να αγαπήσει τα παραμύθια, αλλά χρειάζεται τους γονείς του και το κοντινό του περιβάλλον να το μυήσουν στον κόσμο αυτό και να οικοδομήσει μια ισχυρή σχέση, να συνειδητοποιήσει τη μαγεία, τη δύναμη, τις γνώσεις που κρύβει. Ο σύγχρονος κόσμος ασφαλώς έχει επηρεάσει και τους ενήλικες. Η ενασχόληση με τα ψηφιακά μέσα σίγουρα απαιτεί λιγότερο κόπο για εμάς και σε μια δύσκολη καθημερινότητα με έντονους ρυθμούς ίσως προτιμάται η ευκολία αυτή από τη συγκέντρωση που απαιτεί η ανάγνωση ενός βιβλίου. 

Η συνειδητοποίηση της αξίας των παραμυθιών, αυτών των μικρών ιστοριών με τα απλοϊκά αλλά βαθιά νοήματα, απαιτεί κριτική σκέψη, αθώο μυαλό και ανοιχτή καρδιά. Θέλω να πιστεύω πως ακόμα συνεχίζουν να ξυπνούν με τα παραμύθια. Ίσως τελικά τα παιδιά τους βοηθούν σε αυτό, αποτελώντας την αφορμή να στραφούν σε αυτά.

Aπό μικρή είχατε το όνειρο να γίνετε δασκάλα. Τώρα που το καταφέρατε, τι διαφορετικό έχετε βιώσει από αυτό που περιμένατε; Tι σας ενθουσιάζει και τι σας απογοητεύει στην εκπαίδευση στην Ελλάδα;

Το να είσαι δάσκαλος/δασκάλα δεν είναι κάτι εύκολο, ούτε τόσο απλό όσο μπορεί να το φανταζόμουν. Είναι συνυφασμένο με ενθουσιασμούς αλλά και απογοητεύσεις, ματαιώσεις. Οποιοδήποτε επάγγελμα έχει να κάνει με αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους έχει τις δικές του δυσκολίες, πόσο μάλλον όταν μιλάμε για παιδιά.

Με ενθουσιάζει η αθωότητα των παιδιών, το πόσο εύκολα θα σε αγκαλιάσουν, θα σε προσεγγίσουν, θα δεθούν μαζί σου, θα εκφραστούν. Αγαπώ το ότι το επάγγελμα αυτό σε κάνει να γίνεσαι κι εσύ πάλι παιδί. Με γεμίζει το δημιουργικό κομμάτι που περικλείει, η δυνατότητα να καταπιαστείς με ενδιαφέροντα θέματα, αλλά και η αίσθηση ότι συνεισφέρεις ώστε να οικοδομήσουν γνώσεις, να αποκτήσουν αξίες. Χρειάζεται να έχεις ισχυρά ψυχικά αποθέματα, υπομονή, οι απαιτήσεις είναι πολλές, αλλά όσο δύσκολη ή κουραστική κι αν είναι μια μέρα, υπάρχει μια γλυκύτητα που μένει μέσα σου στο τέλος της κι αυτό δικαιώνει και την απόφασή μου να γίνω εκπαιδευτικός. 

Ως προς την εκπαίδευση στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλά κακώς κείμενα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε. Η έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών, το λανθασμένο σύστημα αξιολόγησης, η περιορισμένη ευελιξία του εκπαιδευτικού ως προς το πρόγραμμα σπουδών, η γραφειοκρατία, η ελλιπής συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη σε εκπαιδευτικούς και γονείς κ.ά. 

Θα ήθελα να εστιάσω, ωστόσο, στον μεγάλο ζήλο που δείχνουν οι εκπαιδευτικοί, στο μεράκι, στις γνώσεις και στην προσπάθεια παρά τις αντιξοότητες και τα εμπόδια που συναντούν.

Σκεφτήκατε ποτέ να μοιραστείτε τη... σκηνή μιας παρουσίασης του βιβλίου σε ένα σχολείο γενικής ή ειδικής εκπαίδευσης με τον ίδιο τον Σταύρο; Ποιος/α δε θα ήθελε να δει, άλλωστε, έναν σούπερ ήρωα από κοντά;

Φυσικά! Άλλωστε η πρώτη παρουσίαση του παραμυθιού ήταν στο σχολείο του Σταύρου. Ήταν ενθουσιασμένος και ανυπόμονος. Κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του παραμυθιού μπορούσε κανείς να διακρίνει ότι βίωνε διάφορα συναισθήματα, όπως χαρά, ντροπή, αμηχανία, κλπ. Οι συμμαθητές του άκουγαν με προσοχή την ιστορία, διέκοπταν για να επιβεβαιώσουν διάφορα χαρακτηριστικά του που περιέγραφα, ενώ στο τέλος του ζητούσαν αυτόγραφο και έβγαζαν αναμνηστικές φωτογραφίες. 

Σε άλλες παρουσιάσεις, όταν τα παιδιά άκουγαν πως πρόκειται για πραγματικό παιδί, εξέφραζαν την επιθυμία να τον δουν, να τον γνωρίσουν από κοντά. Κάποια φορά, μάλιστα, ο Σταύρος έστειλε και ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα στους μικρούς του αναγνώστες, ενώ κάποια παιδιά του είχαν γράψει ακόμα και γράμμα! Σίγουρα θα γίνει και στο μέλλον παρουσίαση με τη βοήθεια του αγαπημένου μου πρωταγωνιστή!

https://www.instagram.com/p/CrXvYvjuT9A/?utm_source=ig_web_copy_link

Υπάρχουν πολλοί μύθοι και πολλές αλήθειες που κυκλοφορούν για τον αυτισμό. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος μύθος και ποια η μεγαλύτερη αλήθεια αντίστοιχα, σύμφωνα με την προσωπική σας εκτίμηση;

Σύμφωνα με έναν από τους μύθους, ο αυτισμός θεραπεύεται. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο αυτισμός είναι μια κατάσταση που διαρκεί εφ’ όρου ζωής. Τα παιδιά με αυτισμό γίνονται ενήλικες με αυτισμό. Με τη σωστή υποστήριξη, εκπαίδευση και πρώιμη παρέμβαση, σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες του καθενός, πολλές δυσκολίες μπορούν να ξεπεραστούν και να βελτιωθεί αρκετά το επίπεδο ανάπτυξης του ατόμου. 

Με αυτό σχετίζεται και η μεγάλη αλήθεια ότι όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση και η παρέμβαση τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου στο φάσμα του αυτισμού. Μάλιστα, με το κατάλληλο εξατομικευμένο πρόγραμμα και υποστήριξη εντός κι εκτός σχολικών δομών, τα άτομα με αυτισμό μπορούν να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, να ζήσουν αυτόνομα και να εργαστούν (με ή χωρίς επιτήρηση και υποστήριξη ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου).

Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω πολύ για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω για ένα τέτοιο ευαίσθητο θέμα και για την ιστορία του Σταύρου συγκεκριμένα. Με αφορμή και την πρόσφατη Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού (2 Απριλίου), θα ήθελα να τονίσω πως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τον αγώνα που δίνουν τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού αλλά και οι οικογένειές τους και να σταθούμε δίπλα τους με κατανόηση και σεβασμό.

                               Νικος Κολίτσης

                              (Αρχισυντάκτης)

Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής (Τμήμα Φιλολογίας-ΑΠΘ), 

με μεταπτυχιακό στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. 

Αριστούχος Δημοσιογραφίας, με σπουδές Φωτογραφίας. 

Συγγραφέας, κριτικός θεάτρου (για παιδιά & ενήλικες), κινηματογράφου & λογοτεχνίας,
με συνεργασίες με έντυπο-ηλεκτρονικό τύπο πανελλαδικά.

Διαβάστε ακόμα: ΑΚΡΩΣ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΟ. Συνεχίζει έως το Πάσχα η πολυβραβευμένη μαύρη κωμωδία της Charlotte Jones στο Σύγχρονο Θέατρο.