Κοραλία Τσόγκα: "Ασχολούμαι με το θέατρο για παιδιά, για να έχω δικαιολογία να διαβάζω παραμύθια ακόμα και τώρα που "μεγάλωσα"

Αποκλειστική συνέντευξη της σκηνοθέτριας και ηθοποιού Κοραλίας Τσόγκα στο Fairytales και τον δημοσιογράφο Νίκο Κολίτση 

Η ηθοποιός και σκηνοθέτρια Κοραλίας Τσόγκα ταξιδεύει μαζί με τη "Γιαγια΄Σμύρνη" από τη Μικρά Ασία πίσω στην Ελλάδα και τούμπαλιν, γιατί "η ιστορία κάνει κύκλους..." Άλλωστε, "το θέατρο που αποτελεί αφορμή για συζήτηση, έχει τη μαγεία του εδώ και του τώρα. Σε καθηλώνει, γιατί αν δεν του δοθείς τη στιγμή που συμβαίνει, πάει, το έχασες για πάντα". 

«Μόνο με παραμύθια κατακτώνται οι άνθρωποι», έχει δηλώσει ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. Ποιος ήταν ο ρόλος των παραμυθιών στην παιδική σας ηλικία και ποια ήταν η αντίστοιχη σύνδεση με το πρόσωπο της «γιαγιάς»;

Ασχολούμαι με το θέατρο για παιδιά, για να έχω δικαιολογία να διαβάζω παραμύθια ακόμα και τώρα που "μεγάλωσα". 

Η γιαγιά μου υπήρξε μια ατέρμονη πηγή ιστοριών. Μου μιλούσε για την Κωνσταντινούπολη, όπου μεγάλωσε, με τέτοιο τρόπο που πίστευα πως ήταν ένας παραμυθένιος τόπος. Αυτό το μπέρδεμα της πραγματικότητας με το παραμύθι ήταν η πρώτη ιδέα για το έργο «Γιαγιά Σμύρνη».

Ποια είναι τα κοινά στοιχεία της κουλτούρας, του πολιτισμού και των χαρακτήρων των παραμυθιών της Μικράς Ασίας με τα αντίστοιχα δικά μας και πόσο αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών της σημερινής εποχής;

Το πιο κοινό στοιχείο είναι η λαϊκότητα που διακατέχει και τα ελληνικά και τα μικρασιατικά παραμύθια και οι αναφορές σε απλούς καθημερινούς ανθρώπους που τους συμβαίνουν τόσα διαφορετικά και αφύσικα πράγματα. 

Σε καμία από τις δύο κουλτούρες δε συναντάμε πριγκίπισσες και νεράιδες άβουλες και παραδομένες, αλλά γυναίκες που παίρνουν τη μοίρα στα χέρια τους. Άντρες που κυνηγούν τα όνειρά τους χωρίς τον φόβο της αποτυχίας. Από εκεί και πέρα τα πρότυπα των παραμυθιών είναι διεθνή. Μαγικές οντότητες, μάγοι, τζίνι, ψάρια που μιλούν, δράκοι, σταυροδρόμια, θαυματουργά  καρυδάκια και μια ζωή πιο απλοϊκή κοντά στη γη από την οποία τα σύγχρονα παιδιά έχουν απομακρυνθεί. Δεν ξέρουν να διαβάζουν τη φύση κι αυτό το κομμάτι που τόσο λείπει έρχεται να τους θυμίσει, μέσα σε όλα τ’ άλλα, η παράστασή μας.

«Η σκηνοθεσία είναι μια γέννα», σύμφωνα με τον Γάλλο ηθοποιό Louis Jouvet. Tι είναι για εσάς η σκηνοθεσία; Ποια είναι η μεγαλύτερη σκηνοθετική πρόκληση στη θεατρική παράσταση «Γιαγιά Σμύρνη»;

Σκηνοθεσία για μένα είναι η ταύτιση με τους χαρακτήρες και η κατανόηση όλων των ιστοριών που συνθέτουν την παράσταση. Κάθε ιστορία έχει διαφορετικό χρώμα. Για να ενισχύσουμε το παιχνίδι της μίμησης, όλα τα ρούχα και τα αντικείμενα είναι φτιαγμένα από μαντήλια, υφάσματα και μαξιλάρια, με στόχο το παιδί να γυρίσει σπίτι και να μιμηθεί εύκολα αυτό που είδε. Μοναδική εξαίρεση είναι οι «καραγκιόζικες» φιγούρες που χειρίζεται  όλος ο θίασος.

ΓΙΑΓΙΑ ΣΜΥΡΝΗ

Παιδική σκηνή του Θεάτρου ΠΡΟΒΑ 

Τι συνιστά η επέτειος 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή για τα σημερινά παιδιά των Γυμνασίων και των Λυκείων της χώρας; 

Η ιστορία κάνει κύκλους. Το προσφυγικό ζήτημα δεν έληξε ποτέ και μπορεί στο μέλλον να βρεθούμε κι εμείς στην ίδια θέση με τους παππούδες μας. Όλα συμβαίνουν δίπλα μας. Δε θέλει πολύ για να γίνει το κακό. Ακόμα κι αν το 1922 δε λέει τίποτα σ’ ένα παιδί ή έναν έφηβο, οφείλουμε να του τα πούμε. Έστω ως παραμύθι. 

Οι τόσες βάρκες που βυθίζονται, οι κατακερματισμένες οικογένειες  στο όνομα κάποιων «δίκαιων πολέμων», οι άστεγοι στο κέντρο της πόλης. Τι έχει αλλάξει; Μη νομίζετε ότι τα παιδιά δε βλέπουν, ότι δεν ακούν.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσουμε στα παιδιά μας ακόμη και για τα πιο δύσκολα θέματα, εκτός από τα βιβλία, όπως η αντίστοιχη θεματική που πραγματεύεται η θεατρική παράσταση «Γιαγιά Σμύρνη»;

Το θέατρο! Το θέατρο αποτελεί μια αφορμή για συζήτηση, όπως και ο κινηματογράφος και οι υπόλοιπες τέχνες αλλά… Το θέατρο έχει τη μαγεία του εδώ και του τώρα. Σε καθηλώνει, γιατί αν δεν του δοθείς τη στιγμή που συμβαίνει, πάει, το έχασες για πάντα. Η «Γιαγιά Σμύρνη» έχει αυτή τη δύναμη. 

100 χρόνια και πλέον έχουν περάσει από την εθνική καταστροφή, τον ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων που άφησε ένα τραγικό αποτύπωμα. «Ξέρουμε από προσφυγιά, τους πονάμε». Πόσο αντηχεί αυτό στον μικρόκοσμο των ενηλίκων στη χώρα μας σήμερα;

Εμείς οι «μεγάλοι» ξεχνάμε εύκολα. Όσο καταπιέζουμε το παιδί μέσα μας τόσο χάνουμε την προοπτική του τι είναι σημαντικό και τι όχι. Εγωκεντρικοποιούμαστε, μικραίνει το άνοιγμα των χεριών μας και αγκαλιάζουμε όλο και λιγότερα πράγματα, εμπειρίες, συναισθήματα...  

Το θέατρο ΠΡΟΒΑ βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Εμείς οι ίδιοι ζούμε στο κέντρο και ξέρουμε τα καλά και τα κακά του. Η πολυπολιτισμικότητα έχει πολύ ενδιαφέρον καλλιτεχνικά. Όταν έρχεται στο θέατρο μια οικογένεια από τη Βουλγαρία και σου λέει ο πατέρας ότι του θύμησες τα χρόνια που ήταν παιδί στο χωριό του, τότε ξέρεις πως αυτό που κάνεις έχει αντίκτυπο. Όλα τα άλλα είναι λόγια του αέρα.

Sofianna Paidousi (Σοφιάννα Παϊδούση)

   Kid 's book author

Όσο μεγαλώνει η χρονική απόσταση, τόσο μειώνεται, όπως φαίνεται, η εξοικείωση με τα γεγονότα και η κατανόησή τους. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε; Aιτιολογήστε την απάντησή σας.

Το πρώτο διάστημα μετά από ένα γεγονός είναι περίοδος ανασύνταξης και ίασης. Μετά έρχεται η αποδοχή και οι συνέπειες. Τα γεγονότα τείνουν να χάνονται μαζί με τους τελευταίους που τα έζησαν κι επέζησαν να τα διηγηθούν. Κανείς, πλέον, δε ζει από τη Μικρασιατική καταστροφή. 

Είναι χρέος των επόμενων γενεών να διατηρήσουμε τη μνήμη καθαρή, αναλλοίωτη αλλά και αληθή. Έχουμε την τάση να διανθίζουμε την ιστορία κατά πώς μας βολεύει κάθε φορά, όχι μόνο εμείς οι Έλληνες αλλά κάθε λαός. Εκεί εντοπίζω εγώ την πρόκληση.

Ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις και οι πρώτες σκέψεις σας, όταν ήρθατε σε επαφή με το πρωτότυπο κείμενο «ΓΙΑΓΙΑ ΣΜΥΡΝΗ», του συγγραφέα Υάκινθου Μάινα και ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε σκηνοθετικά στην πορεία;

Είναι ένα πολύ ολοκληρωμένο έργο. Με έκανε να γελάσω, να συγκινηθώ, να οραματιστώ τους ήρωες. Η μελέτη του Υάκινθου, για να φτάσει σε αυτό το αποτέλεσμα, ήταν εκτενής και σε βάθος. Πέρα από τα παραμύθια μελέτησε και τα ιστορικά γεγονότα, μια πολύ επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, προκειμένου να είναι ακριβής στις αναφορές του μέσα στο έργο. Η δική μου δυσκολία ήταν στο να κάνω αυτό τον ονειρικό κόσμο που συνέθεσε. Νομίζω το αποτέλεσμα της συνεργασίας μας δικαιώνει.

Η παράσταση είναι ντυμένη με σμυρναίικα και παραδοσιακά μικρασιάτικα τραγούδια. Ποιον/ποια τραγουδιστή/τραγουδίστρια θα επιλέγατε να ερμηνεύσει ένα από αυτά επί σκηνής, αν υπήρχε δυνατότητα, με κοινό παιδιών που θα προέρχονταν από την Ελλάδα και την Τουρκία ταυτόχρονα;

Η μουσική αποτελεί ένα ξεχωριστό κομμάτι της παράστασης. Είναι επιλογές από την παράδοση. Μουσικές που είναι συνδεδεμένες με δραστηριότητες όπως οι θρησκευτικοί εορτασμοί, οι εργασίες της γης, τα πανηγύρια και τα γλέντια. 

Ενώ συζητήσαμε με πολλά διάσημα ονόματα να αναλάβουν τη μουσική σύνθεση, τελικά ήταν η προσωπική μελέτη που έγινε ο μουσικός μας. Ενώ ένας καταξιωμένος τραγουδιστής θα βοηθούσε πολύ στην προβολή της παράστασης, δε θέλαμε να σκεπαστεί από αυτό. Οπότε αν έλεγα τώρα ένα όνομα θα πρόδιδα τη θέση μας. Ωστόσο, το πολυπολιτισμικό κοινό είναι πάντα μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα.

Σκεφτήκατε ποτέ ότι, αντί για σκηνοθέτρια, θα θέλατε να είστε ηθοποιός στην αντίστοιχη θεατρική παράσταση; Πόσο διακριτοί είναι οι δύο ρόλοι (ηθοποιός-σκηνοθέτης) μέσα σας;

Έχω πολύ συγκεκριμένο τρόπο που δουλεύω και θα μου ήταν πολύ δύσκολο, σε ένα έργο που τόσο αγάπησα, να υπηρετήσω το όραμα κάποιου άλλου. Να σκηνοθετήσω και να παίξω μου είναι αδύνατο. 

Έχω την ευτυχία να συνεργάζομαι με πέντε εξαιρετικούς ηθοποιούς. Με τον Γιάννη, τον Υάκινθο και την Ήρα συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια, οπότε έχουν αναπτυχθεί κώδικες επικοινωνίας. Η Μαίρη και η Νίνα είναι καινούρια μέλη και είμαι πολύ χαρούμενη που συναντήθηκαν οι δρόμοι μας.

                               Νικος Κολίτσης 

(Αρχισυντάκτης)

Απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής (Τμήμα Φιλολογίας-ΑΠΘ), 

με μεταπτυχιακό στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. 

Αριστούχος Δημοσιογραφίας, με σπουδές Φωτογραφίας. 

Συγγραφέας, κριτικός θεάτρου (για παιδιά & ενήλικες), κινηματογράφου & λογοτεχνίας,
με συνεργασίες με έντυπο-ηλεκτρονικό τύπο πανελλαδικά.

Διαβάστε ακόμα: Το Fairytales προτείνει... «ΓΙΑΓΙΑ ΣΜΥΡΝΗ»

του Υάκινθου Μάινα